op 23 januari 2021doorSaskia in de Boekenhemel
De auteur
Robert Harris (1957) is bekend door zijn internationale bestsellers als Vaderland, Pompeii, Imperium, Lustrum, Dictator en Conclaaf. De thriller De officier werd door Vrij Nederland verkozen tot Thriller van het Jaar en was Boek van de Maand bij De Wereld Draait Door. De boeken Vaderland, Enigma, Archangel, Geest en De officier zijn zelfs verfilmd. V2 is zijn veertiende fictieroman.
Al op zijn achtste wist Harris dat hij voorbestemd was om te schrijven. Schrijven was iets dat hem makkelijk afging en een paar jaar later kocht hij voor een tientje een draagbare Remington typemachine, een hele dure aankoop voor het gezin. Schrijven was destijds en ook nu een manier om te ontsnappen aan de realiteit. Hij leefde als kind veel in zijn hoofd en dat is nu niet veel anders.
Harris groeide op in armoede, het betalen van de gasrekening was een maandelijks terugkerend probleem en op zijn eenentwintigste had hij nog geen paspoort en rijbewijs. Zijn leven was wel gevuld met boeken en in de zeventiger jaren redigeerde hij het studentenblad Varsity toen hij op Selwyn College ( Cambridge) zat. Hij was ook voorzitter van een studentenvereniging en was bijna geschorst omdat hij de ‘Great Train Robbers’ uitnodigde voor een lezing. Ze wilden allen komen behalve de bekende Ronnie Biggs die in Rio zat
Na Cambridge werkte hij als journalist voor programma’s van de BBC, daarna werd hij politiek redacteur bij The Observer. Hij vervolgde zijn carrière met het schrijven van columns voor de de Sunday Times en publiceerde in 1992 Fatherland ( Vaderland), een roman waarin hij schetst hoe Europa eruit zou zien als Hitler gewonnen had. Hiermee vestigde hij zijn naam als schrijver en met de opbrengst van deze bestseller kocht hij een mooie neogotische pastorie in Berkshire. Het huis is gevuld met boeken en aan de muren hangen schilderijportretten van de schrijvers Josheph Conrad en Lord Byron. Als stille verwijzers naar zijn boeken versieren bustes van Julius Caesar en Cicero de pastorie. Ook het gebeeldhouwde hoofd van Somerset Maugham is prominent aanwezig.
De geschiedenis roert zich in huize Harris.
Harris is ooit geïnterviewd door Boris Johnson en dat is hem niet goed bekomen. Boris verzon in zijn stuk een bijnaam voor Harris die zijn vrienden hem gegeven zouden hebben. Dat was niet waar en Harris heeft hem er naar gevraagd. Boris gaf toe het uit zijn hoge hoed getoverd te hebben en zag daar geen probleem in. Harris, zelf een gewezen journalist, heeft sindsdien geen hoge pet op van Boris, wiens artikelen hij slordig geschreven vond.
Dat Boris nu premier is van het Verenigd Koninkrijk had hij nooit kunnen dromen.
De cover
Tegen een achtergrond van Nederlandse luchten doemt het Kurhaus van Scheveningen op. Op het dak van het Kurhaus wappert een vlag die, wanneer met een loep bekeken, een nazivlag blijkt te zijn. Daarnaast staat een Duitse soldaat- herkenbaar aan de helm en de rest van zijn outfit- en een met hoed getooide man. Recht voor hen tussen de letter V en het cijfer 2 van de titel, stijgt een raket op. De raket is ongetwijfeld de befaamde V2 raket en alles duidt erop dat de roman zich afspeelt tijdens de Tweede Wereldoorlog met Scheveningen als plaats van handeling. De ondertitel bevestigt dit en leert ons dat de Duitsers honderden V2 raketten afschoten op Londen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat de lanceringen plaatsvonden vanuit de Scheveningse bosjes was mij onbekend. Scheveningen krijgt daardoor een nieuwe en diepere betekenis, eentje die het stempel ‘populaire badplaats’ overtreft.
Mede gezien eerdere leeservaringen van de historische boeken van Robert Harris verwacht ik een interessant oorlogsverhaal met veel spanning en met correcte historische achtergronden die de gaten in mijn historisch kennis vullen. Ik ben dan ook benieuwd welke details deze keer tot oh- , ah en ‘ach nee hè’ gevoelens leiden.
Recensie
In een interview vertelde Robert Harris dat het schrijven van V2 niet zo vlotjes liep als gewoonlijk. Hij schreef een tijd lang niet meer dan 100 woorden per dag en twijfelde eraan of het ooit af zou komen. De reden daarvoor was dat hij zich bleef afvragen of er wel iemand geïnteresseerd zou zijn in het onderwerp. Dat is een goede vraag want dit boek bevat nogal wat technologische uiteenzettingen over de ontwikkelingen van deze raket. Erg spannend wordt het allemaal niet, het lijkt meer een schaakspel tussen Duitsers en Engelsen waarbij het grondgebied van Nederland en België als schaakbord dient. Toch is het voor ons- Nederlanders en Belgen- zeker interessant omdat hier een stukje vaderlandse geschiedenis uit de doeken wordt gedaan waar niet iedereen weet van heeft.
Het verhaal beslaat de vijf dagen aan het eind van november 1944. De Duitsers hebben de oorlog eigenlijk al verloren maar weten niet van opgeven. In Scheveningen is ingenieur Rudi Graf gelegerd. Hij zorgt ervoor dat sinds september 1944 vanuit de Scheveningse bosjes honderden V2’s worden afgeschoten op Londen. Hij en Von Braun maken deel uit van een groepje ingenieurs die de V2 ontwikkelden. Ze droomden in het begin van de dertiger jaren over ruimtereizen en voerden met hun ‘Verrein für Raumschifffahrt’ experimenten met raketmotoren uit. Via de herinneringen van Graf ervaren we de gebeurtenissen die leidden tot het afschieten van de V2’s in 1944.
Aan de andere kant van de Noordzee is Kay Caton Walsh bezig met het bestuderen van luchtfoto’s om de lanceerplatforms van de Duitsers te vinden. In een ultieme poging om de V2’s te kunnen vernietigen komt Kate met een aantal vrouwen in het Belgische Mechelen terecht waar ze hun stinkende best doen om hun steentje bij te dragen aan het vernietigen van de Duitse raketten.
De eerste honderd pagina’s zijn het lastigste om door te komen want de technische ontwikkelingen van het bouwen van een raket zijn niet voor iedereen even boeiend. Eenmaal door de zure appel heen gebeten verloopt het vervolg een stuk prettiger. De personages krijgen wat meer gestalte en de hoeveelheid geschiedenis en techniek is meer in harmonie met de ontwikkelingen van personages en het verhaal.
Dat het verhaal boeit ligt niet aan de spanning want die ontbreekt grotendeels. Het is vooral aan de gewetensnood van Graf, zijn verhouding met de SS en aan de escapades van Kay te danken dat er nog wat leven in de brouwerij is. Aan het slot van het boek ontmoeten deze twee elkaar. Dat is aan de ene kant bevredigend omdat de verhaallijnen elkaar nu eindelijk direct kruisen maar aan de andere kant doet het gezocht aan. De schrijver moest blijkbaar iets verzinnen om het boek een einde te geven dat voor lezers aanvoelt als een einde. Dat de laaggeplaatste Kay toevallig topingenieurs Von Braun en Graf tegenkomt is echter niet helemaal geloofwaardig.
Interessant daarentegen zijn de historische weetjes. Zo zorgt de behoefte aan raketvloeistof ervoor dat de Duitsers zelf geen aardappels meer te eten hebben. Een ander onbekend feit was dat er 20.000 slavenarbeiders om het leven kwamen om die verdraaide raket te kunnen bouwen. Ook de houding van de SS naar zijn eigen bevolking wordt goed weergegeven en is invoelbaar. Nevenpersonage Kammler vat het in een zin prachtig samen:
‘In het huidige Duitsland heb je drie keuzes,’ zei Kammler tegen hen. “Je wordt doodgeschoten door de SS, je wordt opgesloten door de SS of je werkt voor de SS.’
Harris is erg goed met zijn pen. Hij zet in enkele woorden onze landschappen en luchten herkenbaar neer en zijn omschrijvingen en metaforen zijn om te smullen. Met een zin als ‘het was min of meer dag geworden, zij het kennelijk met tegenzin’ schetst hij zowel de sfeer als de weersomstandigheden. Alles is een beetje somber, donker en grijs. En wanneer het waait hoor je ‘het krijsen van zich verwoede tegen de wind in worstelende meeuwen’.
V2 van Robert Harris is ietwat tegenvallend voor de lezer die eerdere boeken van hem heeft gelezen. Het is minder spannend en de personages zijn psychologisch minder diep uitgewerkt. De sterke punten in dit verhaal zijn de aangename en beeldende schrijfstijl en de historische achtergronden. Zonder meer schetst hij een interessant beeld over de onderlinge verhoudingen binnen het Duitse leger, van de SS en beschrijft hij de nodeloze aanvallen met de V2 in een oorlog die eigenlijk al verloren was. Het beeld dat na het dichtklappen van het boek blijft hangen is hoe zinloos oorlog is en hoe erg gewone burgers moeten lijden onder de ambities van hooggeplaatsten. Die ambities zullen nooit eindigen.
3 sterren
